مقدمه: این مقاله در حوزه عملیات روانی در جنگ نظامی است، به سبب میزان تأثیرگذاری، اهمیت و فقدان ادبیات بومی و دینی مراجعه به مبانی دینی از جمله سیره امیرالمؤمنین(ع) را ضروری می‌سازد. «چیستی اصول عملیات روانی در سیره نظامی امیرالمؤمنین(ع)» سوال اصلی مقاله حاضر است. به منظور پاسخ به این سؤال، از میان تحرک نظامی متعدد حضرت، سه جنگ گسترده جمل، صفین و نهروان انتخاب گردید. روش: با توجه به اصول سیره‌پژوهی و استخراج منطق رفتاری ثابت معصوم(ع)، اطلاعات گردآوری شده از طریق مطالعه کتابخانه‌ای، به روش استراتژی مفهوم سازی بنیادی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج: با ذکر موارد و انواع عملیات روانی «تاکتیکی»، «استراتژیک»، «تحکیمی»، «عملیات روانی در بحران» در سیره نظامی امیرالمؤمنین(ع) و در سه بازه پیش از جنگ، حین جنگ و پس از جنگ، از طریق مفهوم‌سازی بنیادی، مقوله‌های اساسی عملیات روانی را در سیره حضرت براساس سه‌گانه بینشی، گرایشی و رفتاری برشمرده‌است و سعی نموده تا گامی در تعریف اسلامی از عملیات روانی بردارد. مقوله‌های اساسی مذکور عبارتند از: نگرش منطقی، نمادسازی و نمادسوزی، توجه به ظرفیتهای اجتماعی، نفوذ عاطفی، خلق انفعال در جبهه مقابل، ظرفیت آفرینی داخلی و موضع گیری فعال. بحث: عملیات روانی در سیره نظامی امیرالمؤمنین(ع)، جوانب و مختصات خود را دارد و به طور خاص، سه اصل هدایت‌گری، تقوا و معنویت‌گرایی بر آن سایه افکنده است.
- نهج البلاغة، به تحقیق و تصحیح صبحی صالح، قم، هجرت.
- ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن محمد المعتزلی(1404ق)، شرح نهج البلاغه، تحقیق: محمد أبوالفضل ابراهیم، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ط الاولی.
- ابن اثیر(1385ه.ق)، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر.
- ابن اعثم کوفی(1411ه.ق)، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالاضواء، ط الاولی.
- ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی(1409ه.ق)، شرح الاخبار فی فضائل الأئمةالاطهار، به تحقیق و تصحیح محمدحسین جلالی، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول.
- ابن شهر آشوب، محمد بن علی المازندرانی(1379ق)، مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهر آشوب)، قم، المطبعة العلمیّة.
- ابن طاووس، علی بن موسی(1411ه.ق) مهج الدعوات و منهج العبادات، قم، دارالذخائر.
- ابن طاووس، علی بن موسی(1411ه.ق)، مهج الدعوات و منهج العبادات، به تحقیق ابوطالب کرمانی و محمد حسن محرر، قم، دارالذخائر، چاپ اول.
- ابن قتیبة دینوری، عبدالله بن مسلم(1410ه.ق)، الإمامة و السیاسة(المعروف بتاریخ الخلفاء)، تحقیق: علی شیری، بیروت، دارالاضواء، ط الاولی.
- ابن کثیر الدمشقی، أبو الفداء اسماعیل بن عمر(1407ق)، البدایة و النهایة، بیروت: دار الفکر.
- ابوحنیفه دینوری(1368ه.ش)، الاخبارالطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال، قم، منشورات الرضی.
- المنقری، نصر بن مزاحم(1404ه.ق)،وقعه صفین، تحقیق عبد السلام محمد هارون، القاهرة، المؤسسة العربیة الحدیثة، الطبعة الثانیة، 1382، افست قم، منشورات مکتبة المرعشى النجفى.
- افتخاری، اصغر(1391)، الگوی جنگ روانی غرب علیه جمهوری اسلامی ایران؛ رویکردی فرهنگی، تهران، دانشگاه امام صادق(ع) و پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات.
- الیاسی، محمدحسین(1388ش)، مقدمه ای بر عملیات روانی در بحران، تهران، مرکز تألیف کتابهای درسی معاونت تربیت و آموزش سپاه، چاپ اول.
- بلاذری، احمدبن یحیی بن جابر(1417ه.ق)، جمل من انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ط الاولی.
- پورسعید، سیدمسعود، شامحمدی، محمد (1391). طراحی الگوی جهاد علمی از منظر مقام معظم رهبری، اولین همایش جهاد علمی و مدیریت جهادی (جهاد دانشگاهی)، منتشر نشده.
- حجاب، محمد منیر(1386ش)، جنگ روانی(الحرب النفسیة)، ترجمعه سعید یارمند، تهران، مرکز آموزشی و پژوهشی شهید سپهبد صیاد شیرازی، چاپ سوم.
- خزّاز قمّی، علی بن محمد(1401ق)، کفایة الأثر فی النصّ علی الأئمة الإثنی عشر، تحقیق: السید عبداللطیف الحسینی الکوه کمری، قم، بیدار.
- دانایی فرد، حسن (1384). تئوری پردازی با استفاده از رویکرد استقرایی: استراتژی مفهوم سازی بنیادی، دانشور رفتار، سال دوازدهم، شمار 11.
- سبحانی، جعفر(1386ش)، فروغ ولایت: تاریخ تحلیلی زندگانی امیرمؤمنان علی(ع)، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ هشتم.
- شیروانی، علی(1390)، ترجمه نهج البلاغه، قم، دفتر نشر معارف.
- طبرسی، فضل بن حسن(1412ه.ق) مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- کریمی، یوسف(1384ش)، روان شناسی اجتماعی، تهران، دانشگاه پیام نور.
- کلینی رازی، محمد بن یعقوب(1365ش) الکافی. تهران، دار الکتب الاسلامیه.
- گودرزی، غلامرضا؛ رودی، کمیل (1390). تتبیین مرجعیت علمی برای نهادهای علمی کشور، فصلنامه سیاست علم و فناوری، سال چهارم، شماره 2.
- مجلسی، محمد باقر(1403ه.ق)، بحار الأنوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- محمدی ری شهری، محمد(1386ش)، دانش نامه امیرالمؤمنین(ع)، قم: سازمان چاپ و نشر دارالحدیث.
- مسعودی، علی بن الحسین(1409ه.ق)، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم، دار الهجرة، ط الثانیة.
- مطهری، مرتضی(1377ش)، سیری در سیره نبوی، تهران، انتشارات صدرا.
- مفید، محمد بن محمد بن النعمان العکبری البغدادی(1413ق)، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، به تحقیق مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، کنگره شیخ مفید، ط الاولی.
- مفید، محمد بن محمد بن النعمان العکبری البغدادی(1413ق)، الجمل و النصرة لسیّد العترة فی حرب البصرة، تحقیق: السید علی میرشریفی، قم، المؤتمر العالمی الألفیة الشیخ المفید، ط الاولی.
- موسوی نیا، سیدمهدی(1393ش)، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد پیوسته با عنوان: نیروهای اجتماعی مؤثر در تأسیس حکومت علوی، تهران، دانشگاه امام صادق(ع).
- مهرابی، امیرحمزه و همکاران (1390). معرفی روش شناسی نظریه داده بنیاد برای تحقیقات اسلامی، مدیریت فرهنگ سازمانی، سال نهم، شماره 23.
- نش، کیت و اسکات، آلن(1388ش)، راهنمای جامعه شناسی سیاسی، ترجمه محمدعلی قاسمی و قدیر نصری، تهران، پژهشکده مطالعات راهبردی.
- همایون، سید حسین، نقش بازدارنده خواص در حکومت علوی، پژوهش های اجتماعی اسلامی ، شماره 32 و 33، بهمن و اسفند 1380 و فروردین و اردیبهشت 1381، صص301-321.
- یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب(بی‌تا)، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر.
محمدی سیرت, حسین, & موسوی نیا, سید مهدی. (1395). رهیافتی اسلامی در مفهوم سازی بنیادی عملیات روانی )مطالعه سیره نظامی امام علی(علیه السلام)(. روانشناسی نظامی, 7(25), 67-94.
MLA
حسین محمدی سیرت; سید مهدی موسوی نیا. "رهیافتی اسلامی در مفهوم سازی بنیادی عملیات روانی )مطالعه سیره نظامی امام علی(علیه السلام)(", روانشناسی نظامی, 7, 25, 1395, 67-94.
HARVARD
محمدی سیرت, حسین, موسوی نیا, سید مهدی. (1395). 'رهیافتی اسلامی در مفهوم سازی بنیادی عملیات روانی )مطالعه سیره نظامی امام علی(علیه السلام)(', روانشناسی نظامی, 7(25), pp. 67-94.
VANCOUVER
محمدی سیرت, حسین, موسوی نیا, سید مهدی. رهیافتی اسلامی در مفهوم سازی بنیادی عملیات روانی )مطالعه سیره نظامی امام علی(علیه السلام)(. روانشناسی نظامی, 1395; 7(25): 67-94.
)
