تدوین مدل شهادت‌طلبی براساس ویژگی‌های شخصیتی با نقش واسطه‌ای نگرش مذهبی و عمل به باورهای مذهبی در دختران بسیجی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه روانشناسی و علوم تربیتی ،دانشگاه پیام نور،ایران

2 گروه روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور،ایران

چکیده

مقدمه: پژوهش حاضر با هدف ارائه مدلی از شهادت‌طلبی براساس ویژگی‌های شخصیتی با نقش واسطه‌ای نگرش مذهبی و عمل به باورهای مذهبی انجام گرفت. ‌باتوجه‌به اهمیت شهادت و شهادت‌طلبی در فرهنگی اسلامی به‌خصوص تشیع، بررسی رابطۀ ‌مؤلفه شخصیت با میل به شهادت‌طلبی با واسطه گرایش به دین و عمل به باورهای دینی، می‌تواند نتایج جالب و قابل‌کاربردی در حوزه‌های مختلف مطالعاتی به‌دست دهد.
روش: در این پژوهش توصیفی ـ همبستگی، 271 دختر بسیجی به‌صورت دردسترس از جامعه دختران بسیجی فعال شهرستان فسا انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه‌های فرم کوتاه پنچ‌عاملی شخصیت نئو، پرسشنامه نگرش مذهبی، عمل به باورهای مذهبی و پرسشنامه محقق‌ساخته شهادت‌طلبی بود.
نتایج: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که برون‌گرایی، توافق‌پذیری و مسئولیت‌پذیری بر میل به شهادت اثر مثبت مستقیم و غیرمستقیم به‌واسطه متغیرهای درون‌زای نگرش مذهبی و عمل به باورهای مذهبی دارد، اما انعطاف‌پذیری بر میل به شهادت اثر منفی مستقیم و غیرمستقیم معنی‌داری دارد. همچنین بین متغیر برون‌زای نروزگرایی ارتباط مستقیم و غیرمستقیمی با میل به شهادت‌طلبی مشاهده نشد.
بحث: مدل شهادت‌طلبی ارائه‌شده، براساس متغیرهای برون‌زای شخصیت و درون‌زای نگرش مذهبی و عمل به باورهای مذهبی، توانست 75 درصد از تغییرات شهادت‌طلبی مدل را تبیین نماید که نشان‌دهنده برازندگی مدل است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Development of a Martyrdom-Seeking Model Based on Personality Traits with the Mediating Role of Religious Attitude and Practice of Religious Beliefs in Basiji1 Girls

نویسندگان [English]

  • hamidreza imanifar 1
  • Ali Mostafaee 2
  • Sirous Mahmoodi 1
1 Corresponding Author: Assistant Professor of Psychology and Educational Sciences, Payam-e Noor University.
2 university pnu
چکیده [English]

Introduction: This study was aimed at the development of a martyrdom-seeking model based on personality traits with the mediating role of religious attitude and practice of religious beliefs. Considering the importance of martyrdom and martyrdom-seeking in Islamic culture, especially in Shiism, studying the relationship between the personality component and the desire for martyrdom-seeking with the mediation of religious orientation and practice of religious beliefs can yield interesting and applicable results in various fields of study.
Method: In this descriptive-correlational study, 271 Basiji girls were selected from the community of active Basiji girls in Fasa, Iran using the convenience sampling method. The research instruments were the NEO Five-Factor Personality Inventory (short form), the Religious Attitude Questionnaire, the Practice of Religious Beliefs Questionnaire and a researcher-made martyrdom-seeking questionnaire.
Results: The results of the present study indicated that extroversion, agreeability and accountability have a direct positive effect and an indirect positive effect through the endogenous variables religious attitude and practice of religious beliefs on the desire for martyrdom-seeking, but flexibility had a significant direct and indirect negative effect on the desire for martyrdom-seeking. Also, no direct and indirect relationship was observed between the exogenous variable neuroticism and the desire for martyrdom-seeking.
Conclusion: The developed martyrdom-seeking model, based on the exogenous variable personality and endogenous variables religious attitude and practice of religious beliefs, could explain 75% of the martyrdom-seeking changes of the model, which indicates the fit of the model.

کلیدواژه‌ها [English]

  • martyrdom-seeking
  • five personality traits
  • religious attitude
  • practice of religious beliefs
قرآن کریم
آقامحمدی، علی و مقدمی، مجید (1390)، بررسی انگیزه‌های شهادت‌طلبی از دیدگاه جامعه‌شناسان (امیل دروکیم، ماکس وبر، دیدگاه مبادله) و نقش نظام آموزشی در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، همایش ملی فرهنگ ایثار و شهادت، قم: دانشکده اصول دین. مندرج در سیویلیکا، 1390.
آقایوسفی، علی‌رضا؛ صفاری‌نیا، مجید؛ شرفی، محمود و ایمانی‌فر، حمیدرضا (1393)، پیش‌بینی‌کننده‌های شخصیتی گرایش به دین، دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی دین و ارتباطات، سال بیستم‌ویکم، شماره اول (پیاپی 45): 5 ـ 26.
انیسی، ج.؛ مجدیان، م.؛ جوشن لو، م.  و گوهری کامل، ز. (1390)، بررسی اعتبار و روایی فرم کوتاه پرسشنامه پنج‌عاملی نئو در دانشجویان، مجله علوم رفتاری، ش 5: 355 ـ 351.
خدایاری‌فرد، محمد؛ شکوهی یکتا، محسن و غباری بناب، باقر (1379)، آماده‌سازی مقیاس نگرش مذهبی دانشجویان، مجله روان‌شناسی دانشگاه تهران، سال چهارم، ش 3: 285 ـ 268.
طریحی، ناصر و صمدی، مهران (1395)، مطالعه رابطه میزان مصرف رسانه‌ای نسل جوان و نگرش آنان به فرهنگ ایثار و شهادت، مطالعات اجتماعی، سال هشتم، شماره سی‌ودوم: 72 ـ 53.
گال، مردیت؛ والتر بورگ؛ و جویس، گال (1383)، روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان‌شناسی، ترجمة احمدرضا نصر و همکاران، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی و انتشارات سمت.
گروسی فرشی، محمد (1380)، رویکردهای نوین در ارزیابی شخصیت، کاربرد تحلیل عاملی در مطالعات شخصیت، تبریز، نشر جامعه‌پژوه، نشر دانیال.
گلزاری، محمود (1379)، ساخت مقیاس سنجش ویژگی‌های افراد مذهبی و رابطه این خصوصیات با بهداشت روانی آنها، رساله دکتری چاپ‌نشده، تهران؛ دانشگاه علامه طباطبایی.
مطهری، مرتضی (1357)، قیام و انقلاب مهدی علیه‌السلام از دیدگاه فلسفه تاریخ و شهید: 27 ـ 35.
ایزدی، راضیه.، و عابدی، قدرت. (1394). درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد. تهران: انتشارات جنگل.
پورفرج عمران، مجید. (1390). اثربخشی درمان گروهی پذیرش و تعهد بر هراس اجتماعی دانشجویان. مجله دانش و تندرستی. 6 (2): 1 ـ 5.
 Amrai .K., Farahani A., Ebrahimi, M.,& Bagherian V.(2011). Relationship between personality traits and spiritual intelligence among university students]. Procedia Soc Behav Sci.;15:609-12.
Bell .A., Rajenan. D., Theiler, S. (2012).Spirituality at work: an employee stress intervention for academics? Int J Busin Soc Sci.  3(11):83-9.
Buckman, R. (1993). Communication in palliative care: a practical guade. In oxford textbook of palliative medicine (doyle, D. Hanks. G. W. C& Macdonald, N. (eds). Oxford medical publications. Oxford.
Chlan, K.M., Zebracki, K.,& Vogel ,L.C.(2011). Spirituality and life satisfaction in adults with pediatric-onset spinal cord injury. Spinal Cor .;49(3):371-5. DOI: 10.1038/sc.2010.80 PMID: 20603633.
Costa, P.T., and McCrae, R.R. (1992). "Revised NEO personality inventory (NEO-PI-R) and NEO five factor inventory (NEO-FFI) professional manual".Psychological assessment resources, Odessa, FL.
Duff ,R. ,&. Hong ,L. (1995). Age density ,religiosity , and death anxiety in retirement communities. 37.
Duriez, B. (2002), As sheep amidst the wolves: Religion in the social environment, Doctoral Dissertation, Leuven: K. U. Leuven.
Duriez, B., & Soenens, B. (2006). Personality, identity styles, and religiosity: An integrative study among late and middle adolescents, Journal of Adolescence, 29, p.119.
Emmons, R.A.(2000). Is spirituality an intelligence? Motiovation, cognition, and the psychology  of ultimate cocern International Journal for the psychology of Religion: 10(1):3-26.
Henningsgaard, J.M.,& Arnau, R.C.(2008). Relationships between religiosity, spirituality, and personality: A multivariate analysis. Personality and Individual Differences. 2008;45:703-708.
Hills, P., Francis, L.J., Argyle. M.,&  Jackson, C.J.(2004), Primary personality trait correlates of religious practice and orientation. Personality and Individual Differences. 2004;36:61-73.
Holland, N. E. (2016). Partnering with a higher power: Academic engagement, religiosity and spirituality of African American Urban Youth. Education and Urban Society, 48(4), 299-323.
Malik, S., Riaz, N., & Nazir, S. (2015). Personal spirituality and work attitude among doctors. Journal of Behavioral Science, 1 (25), 136-149
McCrae .R.R., Costa, P.T., Terracciano. A., Parker, W.D, Mills, C.J.,& DeFruyt. F, et al.(2002). Personality trait development from age 12 to 18: Longitudinal, cross-sectional and cross-cultural analyses. Journal of Personality and Psychology. 2002; 83: 1456 - 1468
McNeil, S. h. (2016). Spirituality in adolescents and young adults with cancer: A review of literature. Journal of Pediatric Oncology Nursing, 33(1), 55-63.
Moreira-Almeida, A., Lotufoneto, F., & Koenig, H. (2006). Religiousness and Mental Health: a review, Center for the Study of Religious and Spiritual Problems. Department of Psychiatry, Universidade de São Paulo (USP),São Paulo (SP), Brazil:131-119.
Ralph, W., Hood, Ir., Bernard, S., Brace, H., & Richard, G. (1996), The Psychology of Religion, , New York- London: The Guilford Press
Roshdieh, S.,Templer, D.,& I ,Cannon, W. G. (1999). The relationship of death anxiety and death depression to religion and civilian war - related experiences in Iranians. 38.
Ross, Ch. F. J., Francis, L. J. & Craig, Ch. L. (2005). Dogmatism, Religion, and Psychological Type, Pastoral Psychology, 53, pp.483-497.
Saroglou, V.(2002). Religion and the five factors of personality: A meta-analytic review. Personality and Individual Differences. 2002;32:15-25.
Sigelman, C. k. (1999). Life- span human development. col publishing company a division of international Thomason publishing Inc.
Thorson, J. A. & Powell, F. C. (1993). Developement and validation of a multimensional sense of Humor scale. J Clin Psycho; 49 (1).
Unterrainer, H.F., Ladenhauf, K.H., Moazedi, M.L, Wallner-Liebmann, S.J.,& Fink A.(2010). Dimensions of Religious/Spiritual Well-Being and their relation to Personality and Psychological Well-Being. Personality and Individual Differences. 49:192-197.
Venegas, M. E. s., & Alvarado, O. E. (2010). Factors Related to the Quality of the Dying Process in Cancer Patients. Rev. Latino- Am. Enfermagem. 2010 Jul- Aug; 18 (4).
Wink, P., Ciciolla, L.,, Dillon, M & Tracy, A. (2007). Religiousness, spiritual seeking, and personality: Finding from a longitudinal study, Journal of Personality, 75, p.1051.