اثربخشی بسته آموزشی تفکر انتقادی بر نحوه استفاده و نگرش نوجوانان به شبکه‌های اجتماعی مجازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی (ره)، تهران، ایران

2 نویسنده مسئول: دانشیار، گروه روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی (ره)، تهران، ایران

3 استاد، گروه روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی (ره)، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی بسته آموزشی تفکر انتقادی در نگرش نوجوانان و استفاده آسیب‌زا از شبکه‌های اجتماعی مجازی در بین دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم می‌باشد.روش پژوهش حاضر، از نوع آزمایشی و با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری شامل کلیه دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم شهر اسفراین در سال 1400-1401 را شامل می‌شد، که با توجه به نوع پژوهش 40 نفر از دانش‌آموزان با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب و به‌صورت تصادفی در گروه‌های آزمایشی جایگزین شدند. در این پژوهش به گروه آزمایش در یازده جلسه 60 دقیقه‌ای بسته آمورشی تفکر انتقادی داده شد؛ اما گروه گواه، مداخله‌ای دریافت نکرد. ابزار تحقیق، پرسش‌نامه نگرش نسبت به اینترنت   (IAS-4)که دارای 40 سوال و پرسش‌نامه محقق‌ساخته استفاده آسیب‌زا از شبکه‌های اجتماعی که دارای 52 سوال است. اعتبار و پایایی پرسش‌نامه محقق‌ساخته با استفاده از روش اعتبار صوری تعیین اعتبار و جهت تعیین پایایی آن از ضریب آلفای کرونباخ (89/0) گزارش شده است.داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چند متغیری تحلیل قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان داد که بسته آموزشی تفکر انتقادی در استفاده آسیب‌زا از شبکه‌های اجتماعی مجازی تفاوت معنی‌داری را بین دو گروه به‌وجود آورده است (01/0 > P , 224/44=51,4F ,150/0=W). همچنین یافته‌ها نشان داد که بسته آموزشی تفکر انتقادی در نگرش نوجوانان به شبکه‌های اجتماعی مجازی بین گروه‌های آزمایشی تفاوت معنی‌داری وجود دارد (01/0 > P , 451/20=51,4F ,384/0=W). از نتایج این پژوهش برای کاهش رفتارهای آسیب‌زا در استفاده از شبکه‌های مجازی در بین دانش‌آموزان می‌توان بهره برد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

investigate the Effectiveness of Critical Thinking Training Package in Adolescents' Attitudes and Harmful Use of Virtual Social Networks Among High School Students

نویسندگان [English]

  • Ehsan Rouhparvar 1
  • soghra ebrahimi qavam 2
  • Ali Delavar 3
  • Esmail Sadipoor 3
  • Fraiborz Dortaj 3
1 Ph.D. Candidate, Department of Educational Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Educational Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
3 Full Professor, Department of Educational Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The Aim Of This Study Was To Investigate The Effectiveness Of Critical Thinking Training Package In Adolescents' Attitudes And Harmful Use Of Virtual Social Networks Among High School Students. The Test Is With The Control Group. The Statistical Population Included All High School Students In Esfarayen In 2021-2022, Which According To The Type Of Research, 40 Students Were Selected By Cluster Sampling And Randomly Replaced In Experimental Groups. In This Study, The Experimental Group Was Given A Critical Thinking Training Package In Eleven 60-Minute Sessions; But The Control Group Did Not Receive Any Intervention. The Research Tool Is The Internet Attitude Questionnaire (IAS-4) Which Has 40 Questions And The Researcher-Made Questionnaire Harmful Use Of Social Networks Which Has 52 Questions. Validity And Reliability Of The Researcher-Made Questionnaire Were Reported Using Face Validity Method To Determine Its Reliability And Cronbach's Alpha Coefficient (0.89) To Determine Its Reliability. Data Were Analyzed Using Multivariate Analysis Of Covariance. The Results Showed That The Critical Thinking Training Package In The Harmful Use Of Virtual Social Networks Has Created A Significant Difference Between The Two Groups (P <0.01, F = 51.244 / 224, W = 0.150) .The Results Also Showed That There Is A Significant Difference Between The Experimental Groups In The Critical Thinking Training Package In Adolescents' Attitudes Toward Virtual Social Networks (P <0.01, F = 51.451, W = 0.384). The Results Of This Study Can Be Used To Reduce Harmful Behaviors In The Use Of Virtual Networks Among Students.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Educational Package
  • Critical Thinking
  • Use of the Virtual Social Networks
  • Attitude toward Virtual Social Network
پیری سارمانلو، محمد (1395). نقش و جایگاه اینترنت در زندگی دانش‌آموزان، فرصت‌ها و تنگناها. ماه‌نامه پژوهش ملل، 1 (8)، صص 30-23.
تقی‌زاده، عباس (1391). ارتقای سواد رسانه‌ای زمینه کاهش آسیب‌های اجتماعی نوپدید فضای مجازی. ارائه‌شده در نخستین کنگره ملی فضای مجازی و آسیب‌های اجتماعی نوپدید، تهران: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.
جعفری پنجی، ز.، و رحمانیان، م.، و زارع، ح. (1397). اثربخشی آموزش تفکر انتقادی براساس مدل پاول-الدر در تحریف‌های شناختی و خودکارآمدی نوجوانان. روان‌شناسی شناختی, 6(2 ), 61-70.
حبیبی کلیبر، رامین و بهادری خسروشاهی، جعفر،1399،اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی (تفکر انتقادی) بر تسلط بر خود و نگرش به مصرف مواد مخدر در دانش‌آموزان دوره متوسطه
حسینقلی پور، اصغر؛ بیگ‌زاده، بهداد؛ پورشایجی، حسام (1395). آشنایی با شبکه‌های اجتماعی و نقش آن در زندگی افراد. ارائه‌شده در سومین کنفرانس بین‌المللی علوم رفتاری و مطالعات اجتماعی، استانبول: مؤسسه مدیران ایده‌پرداز پایتخت ویرا.
حمیدی، فریده؛مهدیه نجف‌آبادی، مجید؛ نمازیان نجف‌آبادی، ثمانه (1394). بررسی رابطه بین اعتیاد به اینترنت و اهمال‌کاری تحصیلی در دانش‌آموزان متوسطه. فناوری آموزش و یادگیری، 1 (3)، صص106-89.
رسول‌زاده اقدام، صمد؛ عدلی‌پور، صمد؛ زینی‌وند، یوسف (1391). نگرش کاربران جوان ایرانی به شبکه‌های اجتماعی مجازی. مطالعات جامعه‌شناسی، 4 (16)، صص 64-49.
رضایی، محمدجواد ؛ کیهان‌زاده، پریسا (۱۳۹۴). تأثیرات ناشی از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی مجازی بر تحصیل دانش‌آموزان. ارائه‌شده در اولین کنفرانس ملی علوم مدیریت نوین و برنامه‌ریزی پایدار ایران، تهران: مؤسسه آموزش عالی مهر اروند
رضوی، س.، و نعمتی فر، ن. (1397). مهارت‌های شناختی تفکر انتقادی در کاربران شبکه‌های اجتماعی (مورد مطالعه شبکه اجتماعی تلگرام). مطالعات رسانه‌ای, 13(1 (پیاپی 40) ), 69-87.
روحانی، فضیله؛ تاری، سعیده (1390). بررسی میزان اعتیاد به اینترنت و رابطه آن با انگیزه تحصیلی و رشد اجتماعی دانش‌آموزان دوره متوسطه استان مازندران. فصل‌نامه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 2(2)، صص 34-19.
سلیمانی، خدیجه (1394). رابطه اضطراب اجتماعی، اهمالکاری و رضایت زناشویی با اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی مجازی در دانشجویان متاهل دانشگاه‌های شهر اهواز. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه شهید چمران، اهواز.
سلیمانی، مجید (1394). بررسی رابطه میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی تلفن همراه با اهمال‌کاری تحصیلی، احساس تنهایی و سلامت روان در دانش‌آموزان پسر سوم دبیرستان شهر قم. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی). دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
سهرابی، فرامرز؛ خلیلی، افسر (1390). بررسی اثربخشی آموزش تفکر انتقادی بر نگرش کلی دانش‌آموزان نسبت به سوءمصرف مواد مخدر. فصل‌نامه پژوهش های نوین روان‌شناختی. 6 (23)، صص 115-100.
شعبانی، احمد؛ صادقی، محبوبه؛ قطبی ورزنه، علی (1391). نقش دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع‌رسانی بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه‌های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان نسبت به اینترنت براساس مدل LAS. فصل‌نامه دانش‌شناسی (علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی و فناوری اطلاعات). 6 (20)، صص 67-55.
صفاری‌نیا، مجید؛ زارع، حسین؛ حسنی، لقمان (1391). بررسی تأثیر آموزش تفکر انتقادی بر منبع کنترل و کاهش ناهماهنگی شناختی دانش‌آموزان پسر سال دوم دبیرستان‌های شهرستان بانه. شناخت اجتماعی. 1 (1)، صص 76-66.
نریمانی، محمد؛ رنجبر، محمدجواد (1395). نقش احساس تنهایی و انسجام خانوادگی در گرایش نوجوانان به استفاده آسیب‌زا از تلفن همراه. فصل‌نامه پژوهش‌های ارتباطی، 23 (2)، صص 62-45.
Adams, N. (2015). Bloom’s taxonomy of cognitive learning objectives. Journal of the Medical Library Association, 103(3), 152–153. https://doi.org/10.3163/1536- 5050.103.3.010
Ahmadi, M., Madadizadeh, F., Afkhami Aghda, M., Khodayarian, M. (2021). Designing and Implementing Virtual Education Course of Media Literacy for Medical Sciences Students: An Experimental Study. Journal of Health Literacy, 6 (3), 32-46.
Belkin, D. (2017). Exclusive test data: Many colleges fail to improve critical-thinking
skills. Retrieved from https://www.wsj.com/articles/exclusive-test-data-manycolleges-fail-to-improve-critical-thinking-skills-1496686662
Bobsin D, Hoppen N. The Structure of Organizational Virtual Social Networks. Vol 5. Springer, Switzerland, 2015. p. 19‑30.
Caplan, S. E. (2005). A social skill account of problematic internet use. Journal of Communication, 55, 721–736
Dastani, Meisam; Mohammadpour, Ali; and Bagheri, Javad, "Te Opportunities and Damages of Virtual Social Networks from Students' Perspectives; the Experience of Iranian Users" (2019). Library Philosophy and Practice (e-journal). 2956.
Digital2021.[Updated2021Feb16;cited2021July9]Available from:https://wearesocial.com/blog/2021/01/digital‑2021‑the‑ latest‑insights‑into‑the‑state‑of‑digital
Elder, L., & Paul, R. (2007). Critical thinking: The nature of critical and creative thought, Part II. Journal of Developmental Education, 30 (3), 36.
Elder, L., & Paul, R. (2010). The thinker’s guide to analytic thinking. Dillon Beach, CA: Foundation for Critical Thinking Press
Facione, P. A. (1998). Critical thinking: What it is and why it counts. Retrieved June, 9, 2004.
Ghasemi, V., Adlipour, S., & Kianpour, M. (2013). Interaction in Virtual Social Networks
and its Impact on the Religious Identity of the Youth in Isfahan City. Religion &
Communication
. 19 (42), 5-36.
Ghazivakli, Z., Nia, R., Panahi, F., Karimi, M., Gholosorkhi, H., & Ahmadi, Z. (2014). The role of critical thinking skills and learning styles of university students in their academic performance. Journal of Advances in Medical Education and Professionalism, 2 (3), 95–102.
Guraya SY. The usage of social networking sites by medical students for educational purposes: A meta‑analysis and systematic review. N Am J Med Sci 2016;8:268‑76
Haghayegh SA, Kajbaf M, Shabani A, Nikbakht M, Farahani H. Analysis of Psychometrics Properties of Internet Attitude Scale (IAS_40). Health Information Management2008; 5(1):
Javid, S., Sadri, R., Salarzehi, H., & Noruzi, E.(2017) Identifying and Prioritizing the Effects
of Using Virtual Social Networks with Fuzzy Analytical Hierarchy Process Analysis. Culture in The Islamic University. 7 (23),227-240.
JJO.ir. The rate of Iranians’ presence in virtual social networks. [Updated 2020 Feb 16; cited 2019 July 20] Available from: http://jamejamonline.ir/online/3823677424974065302 [In Persian]
Kazemi, M.(2014). Investigating the Effects of Virtual Network on Soft Power of the Islamic Republic of Iran. Psychological Operations Studies. 41
Lee, e. B (2014). Facebook Use and Texting Among African American and Hispanic Teenagers: An Implication for Academic Performance. Journal of Black Studies, 45 (2), 83-101.
Lee, E. W. J; Ho, S.S; Lwin,M.O (2016). Explicating problematic social network sites use: A review of concepts, theoretical frameworks, and future directions for communication theorizing. new media & society,1-19. DOI: 10.1177/1461444816671891.
Miller, D. R. (2003). Longitudinal assessment of critical thinking in pharmacy students. American Journal of Pharmaceutical Education, 67 (4), 120.
Mozafari, M. (2017). Culture The optimal use of the Internet (social network) and prevention of its arm among students of scientific and applied universities of Qazvin. Culture in the Islamic University. 7 (23),143-158.
Nemati Far, N., & KHOJASTEH BAGHERZADEH, H., & KAZEMI, H. (2019). Study of Media Literacy in Social Network Users (Case Study of Telegram Social Network). NEW MEDIA STUDIES, 4 (16 ),143-175.
Rajabiyan Dehzireh, M., Aliabadi, K., Esmaeili Gujar, S., & Khedri Lilus, L. (2018). A Survey the Relationship between the Use of Virtual Social Networks with the Enthusiasm and Academic Engagement. Bimonthly of Education Strategies in Medical Sciences. 11 (3), 18-27.
Razavi MR. Gender differences in the effect of virtual social networks use on students’ academic performance. Curr Psychol 2021;40:744‑750.
Salavatian, S., & Dolatkhah, M. (2017). The Impact of Mobile Social Networks on Cultural
Identity of Students. Interdisciplinary Studies in Media and Culture. 7 (13), 49-66.
Thomas, D. (2020). Social media addiction, critical thinking and achievement emotions among EFL students in Thailand. Asia Pacifc Journal of Educators and Education, 35(1),157–171. https://doi.org/10.21315/apjee2020.35.1.9
Zaenul Fitri, A. (2021). The Effect of Critical Thinking on Social Media Use, Tolerance, and Self-Assessment of Adolescents in Tulungagung, Indonesia. Technium Social Sciences Journal, 26 (1), 303–313. https://doi.org/10.47577/tssj.v26i1.5141
Zandvanian, A., Heidari, M., Bagheri, R., & Atarzadeh, F. (2013). Cyberspace Traumas
Among Girl Students. Culture Communication. 14 (23), 195-216.