اثربخشی برنامه آموزشی کارکردهای عالی ‌عصبی- اجرایی بر خلاقیت دانش‌آموزان دوره اول متوسطه تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری، رشته روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

2 دانشیار،گروه علوم تربیتی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

3 استاد،گروه علوم تربیتی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش کارکردهای عالی عصبی- اجرایی بر خلاقیت دانش‌آموزان دوره اول متوسطه انجام گرفت. روش پژوهش کنونی از نوع نیمه تجربی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری تحقیق را تمام دانش‌آموزان پسر دوره اول متوسطه شهر تبریز در سال تحصیلی 1400-1399 تشکیل می‌دادند. که از این جامعه با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند دبیرستان پسرانه دوره اول متوسه شاهد و دبیرستان پسرانه دوره اول متوسطه ولایت به‌عنوان نمونه انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی دبیرستان پسرانه شاهد (19 نفر) در گروه آزمایش و مدرسه ولایت (21 نفر) در گروه کنترل قرارگرفت. به دانش‌اموزان گروه آزمایش، کارکردهای عصبی- اجرایی در زمینه انعطاف‌پذیری شناختی در 8 جلسه، برنامه‌ریزی و مهار هدف در 15 جلسه و تقویت حافظه کاری در 6 جلسه آموزش داده شد. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه خلاقیت عابدی استفاده شد. داده‌ها با استفاده از آزمون کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته‌ها نشان دادند که آموزش کارکردهای عالی عصبی- اجرایی در افزایش خلاقیت با میزان اثر 76/0 معنادار بوده ‌است (01/0 p< و 87/115F=) و در ضمن در ارتباط با اثربخشی کارکردهای عالی عصبی- اجرایی بر مؤلفه‌های سیالی، بسط، ابتکار و انعطاف به‌‌ترتیب با میزان اثر 69/0، 54/0، 51/0 و 55/0 معنادار گزارش شده است. نتایج نشان‌دهنده آن است که این روش می‌تواند به منزله رهیافتی آموزشی در رشد فرآیندهای عالی شناختی چون خلاقیت در یادگیرندگان مورداستفاده قرار گیرد که این امر باید مورد توجه و کاربست گروه‌هایی چون مشاوران، مربیان مدارس و برنامه‌ریزان آموزشی و پرورشی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The didactic program effectiveness of the higher functions of the nervous- executive on the creativity of Tabriz high school students

نویسندگان [English]

  • safar ali dehghani 1
  • ramin habibikaleybar 2
  • javad mesrabadi 3
  • Abolfazl Farid 2
1 PH.D Candidate in Educational Psychology, Azarbayjan Shahid Madani University, Tabriz, Iran.
2 Associate Professor, Department of Educational Psychology, Azarbayjan Shahid Madani University, Tabriz, Iran.
3 Full Professor, Department of Educational Psychology, Azarbayjan Shahid Madani University, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

The aim of this study was to determine the didactic program effectiveness of the higher functions of the nervous executive on the creativity of Tabriz high school students. The current research method was quasi-experimental with pre-test and post-test design with control group. The statistical population of this research consisted of all male high school students in Tabriz in the academic year 2020-2021. Shahed and Velayat Boys' high school were selected as the sample from this community using purposive sampling method and Shahed Boys' guidance school (19 people) was randomly placed in the experimental group and Velayat school (21 people) placed in the control group. Students in the experimental group were taught neuro-executive functions in the field of cognitive flexibility in 8 sessions, planning and inhibition of the goal in 15 sessions and enhancement of the working memory at 6sessions. Abedi Creativity Questionnaire was used to collect data. Data were analyzed using covariance test. Findings showed that training of excellent neuro-executive functions was significant in increasing creativity with an effect of 0.76 (F= 115.87 & P ˂ 0/01) and also in relation to the effectiveness of excellent neuro-executive functions on fluid components, expansion, initiative and flexibility with a positive effect of respectively 0.69, 0.54, 0.51 and 0.55 were reported to be significant. The results indicate that this method can be used as an instructional approach in the development of higher cognitive processes such as creativity in learners, which should be considered by groups such as counselors, school educators and educational planners.

کلیدواژه‌ها [English]

  • creativity
  • fluidity
  • expansion
  • flexibility
  • initiative
حسینی‌زاده، نسیم‌السادات؛ عبدالهی، محمدحسین؛ شاهقلیان، مهناز. (1397). کارکردهای اجرایی و تفکر خلاق در دوزبانه‌ها و یک زبانه‌های سالمندان 60 تا 80 ساله شهر تهران. مجله سالمندان ایران، دوره 13، شماره، 493-480
دائمی، حسن؛ مقیمی بارفروش، سیده فاطمه. (1383). هنجاریابی آزمون خلاقیت. تازه‌های علوم شناختی، سال 6 شماره 3، 8-1.
عابدی، جمال. (1372).خلاقیت وشیوه‌های نو در اندازه‌گیری آن، پژوهش‌های روان‌شناختی، شماره 1و2، 64-46.
فخرآوری، کتایون (1395). رابطه کارکردهای اجرایی(بازداری، بروزرسانی و تغییرپذیری) و خلق مثبت و منفی با میزان خلاقیت دانشجویان. پایان‌نامه جهت کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی.
کاشانی‌موحد، آمنه. (1384). رابطه حافظه فعال و پایداری هیجانی دانش‌آموزان با و بدون اختلال نارسایی توجه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
کرمعلی اسماعیلی، سمانه؛ علیزاده زراعی، مهدی. (1393). زیرساخت‌های عصبی کارکردهای اجرایی و اهمیت آن در آموزش و توان بخشی. تعلیم و تربیت استثنایی، سال چهارم، شماره 5، 44-37.
کرمی باغطیفونی، زهرا. (1391). تدوین مدل علّی جهت تبیین سازه خلاقیت براساس متغیرهای مکنون هوش، سرعت پردازش اطلاعات و باز بودن نسبت به تجربه‌ها در دانشجویان شهر تهران. رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی.
محمدی، داود؛ فتحی آذر، اسکندر؛ میرنسب، میرمحمود و واحدی، شهرام. (1398). تأثیر اموزش کارکردهای اجرایی عصبی- شناختی بر گرایش به تفکر انتقادی دانش‌آموزان دوره اول متوسطه. فصل‌نامه نوآوری‌های آموزشی، سال هفدهم شماره 68، 36-21.
References
Abraham, A., Pieritz, K., Thybush, K., Rutter, B., Kröger, S., Schweckendiek, J., Stark, R.,Windmann, S., Hermann, C., (2012). Creativity and the brain: uncovering the neuralsignature of conceptual expansion. Neuropsychologia, 50, 1906–1917.
Alghafri, A. S. R., & Ismail, H. N. B. (2011). The effects of neuroscience-and non-neuroscience-based thinking strategies on primary school students’ thinking. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 15, 3291- 3298.
 Areeba Adnan a, Roger Beaty b, Paul Silvia c, R. Nathan Spreng d,e, Gary R. Turner.(2019). Creative aging: functional brain networks associated with divergent thinking in older and younger adults. Neurobiology of Aging, 75 (2019) 150-158
Auzmendi, E., Villa, A., & Abedi, J. (1996). Reliability and validity of a newly-constructed multiple-choice creativity instrument. Creativity Research Journal, 9 (1), 89-95.
Anderson V, Anderson P, Northam E, Jacobs R, and Catroppa C.(2001).Development of executive functions through late childhood and adolescence in an Australian sample. Developmental Neuropsychology, 20: 385- 406.
Agurne Sampedro, Javier Pena(2019). Executive functions mediate the association between bilingualism and creativity in preadolescents. Thinking Skills and Creativity, 34 (2019) 100605
 Basadur, M. (2004). Leading others to think innovatively together: Creative leadership. The Leadership Quarterly, 15 (1), 103-121. (2, 3), 271-282.
Besançon, M., & Lubart, T. (2008). Differences in the development of creative competencies in children schooled in diverse learning environments. Learning and Individual Differences, 18, 381–389.
Besançon, M., Lubart, T., & Barbot, B. (2013). Creative giftedness and educational opportunities.
Cossentino, J., & Brown, K. (2014–2015). Assessing creativity and critical thinking in schools: Montessori as a holistic intervention, Journal, 2014–2015, 229–232.
Danielle E. Kaplan(2019). Creativity in ducation: Teaching for Creativity Development. Psychology, 2019, 10, 140-147 
Damoiseaux, J.S., 2017. Effects of aging on functional and structural brain connectivity.NeuroImage 160, 32-40. 
Dennis, J. P., & Vander Wal, J. S. (2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive therapy and research, 34(3), 241-253.
Dawson, P., & Guare, R. (2004). Executive skills in children and Adolescents: apractical Guide to Assessmentand intervention. New York: Guilford
Dietrich, A., & Kanso, R. (2010). A review of EEG, ERP, and neuroimaging studies of creativity and insight. Psychological Bulletin, 136, 822–848
Dietrich, A. (2004). The cognitive neuroscience of creativity. Psychonomic Bulletin and Review, 11, 1011–1026
Evans, J. St B. T., & Stanovich, K. E. (2013). Dual-process theories of higher cognition: Advancing the debate. Perspectives on Psychological Science, 8, 223–241.
Ecker, U. K. H., Lewandowsky, S., & Oberauer, K. (2014). Removal of information from working memory: A specific updating process. Journal of Memory and Language, 74, 77–90.
Engle, R. W. (2002). Working memory capacity as executive attention. Current Directions in Psychological Science, 11,19–23.
Jacques, S., & Zelazo, P. D. (2005). On the possible roots of cognitive flexibility. In B. D. Homer & C. S.Tamis-LeMonda (Eds.), The development of social cognition and communication,  (pp. 53-81).
Kaufman, J.C., Sternberg, R.J. (Eds.), 2010. The Cambridge Handbook of Creativity. Cambridge University Press, New York.
Koolhof, R., Loeber, R., Wei, E. H., Pardini. D & D’escury, A. C. (2007). Inhibition defi cits of serious delinquent boys of low intelligence. Journal of Criminal Behavior and Mental Health, 17(5), 274–292.
Krumm, G., Filippetti, V. A., & Gutierrez, M. (2018). The contribution of executive functions to creativity in children: What is the role of crystallized and fluid intelligence? Thinking Skills and Creativity, 29, 185–195.
Lin, Wei,. Shih, Yi-Lin,. Wang, Sheng-Wei., Tang, Yu-Wen.(2018). Improving junior high students thinking and creative abilities with an excutive function training program. Thinking skills and Creativity, (29), 87-96
Meihua Qiana, Jonathan A. Pluckerb, Xiangdong Yangc(2019). Is creativity domain specific or domain general? Evidence from multilevel explanatory item response theory models. Thinking Skills and Creativity, 33 (2019) 100571.
Miyake, A., Friedman, N. P., Emerson, M. J., Witzki, A. H., Howerter, A., & Wager, T. D. (2000). Theunity and diversity of executive functions and their contributions to complex “frontal lobe”tasks: A latent variable analysis.Cognitive Psychology,41(1), 49–100.
Miyake, A., and Friedman, N.P. (2012). The Nature and Organization of Individual Differences in Executive Functions, Four General Conclusions. Current Directions in Psychological Science, 21(1): 8-14.
Naomi P. Friedman and Akira Miyake(2018). Unity and Diversity of Executive Functions: Individual Differences
Nijstad, B. A., De Dreu, C. K., Rietzschel, E. F., & Baas, M. (2010). The dual pathway to creativity model: Creative ideation as a function of flexibility and persistence.European Review of Social Psychology, 21(1), 34–77.
Pan, X., & Yu, H. (2016). Different effects of cognitive shifting and intelligence on creativity. The Journal of Creative Behavior, 0(0), 1–18
Pennington, B. F., & Ozonoff, S. (1996). Executive functions and developmental psychopathology. Journal of child psychology and psychiatry, 37(1), 51-87.
Stanovich, K. E. (2011). Rationality and the reflective mind. New York, NY: Oxford University Press
Schwaighofer, M., Buhner, M., & Fischer, F. (2017). Executive functions in the context of complex learning: Malleable moderators? Frontline Learning Research, vol.5(1), 58-75.
Senel, M., & Bagcessi, B. (2019). Development of creative Thinking Skills Of Students Through Journal Writing. International Journal of Progressive Education, 215-237.
Sharma, S., & Babu, N. ( 2017). Interplay between creative, Executive Function and Working Memory in Middle and Older Adults. Creativity Resrarch Journal, 29(1), 71-77,.
Sternberg, R. J., & Lubart, T. I. (1999). The concept of creativity: Prospects and paradigms.In R. J. Sternberg (Ed.), Handbook of creativity (pp. 3-15). Cambridge: Cambridge University Press.
Spreng, R.N., Lockrow, A.W., DuPre, E., Setton, R., Spreng, K.A., Turner, G.R., 2018.Semanticized autobiographical memory and the defaulteexecutive coupling hypothesis of aging. Neuropsychologia 110, 37-43
Ward, J. (2015). The student’s guide to cognitive neuroscience. New York, NY: Psychology Press.
Wang, M., Hao, N., Ku, Y., Grabner, R. H., & Fink, A. (2017). Neural correlates of serial orderffect inverbal divergent thinking. Neuropsychologia, 99, 92–100
Welsh, M. C., & Pennington, B. F. (1998). Assessing frontal lobe functioning in children: Views from developmental psychology. Journal of Dev Neuropsychol, 4(3), 199-230
Weyandt, L. L., & Willis, W. G. (1994). Executive functions in school‐aged children: Potential efficacy of tasks in discriminating clinical groups. Developmental neuropsychology, 10(1), 27-38.
Zabelina, D. L., & Andrews-Hanna, J. R. (2016). Dynamic network interactions supporting internally-oriented cognition. Current Opinion in Neurobiology, 40, 86–93.
Zablina, Darya L,. Freidman, NaomiP., Andrew-Hanna, Jessica(2019). Unity and diversity of excutive function in creativity: Consciousness and cognition,  68(47-56).
Zahir Vally, Leen Salloum, Dina AlQedra, Sara El Shazly, Maryam Albloshi,Safeya Alsheraifi, Alia Alkaabi(2019). Examining the effects of creativity training on creative production, creative self-efficacy, and neuro-executive functioning. Thinking Skills and Creativity, 31 (2019) 70–78
Zelazo, P., Blair, C., & Willoughby, M. (2017). Executive Function: Implication for Education. losanglese: National Center fir Special Education Research